«Íå çàñèíàé, íàðîäå ì³é, ïðîêèíüñÿ...» 

   Òàê³ ñëîâà ÿ ÷óâ ó äèòèíñòâ³ â³ä ñâ áàáóñ³, êîëè ¿¿ îíóêè (òîáòî ÿ àáî ìîÿ ñåñòðà) ï³ä ÷àñ ãîñòþâàííÿ íà êàí³êóëàõ ïîâåðòàëèñÿ äîäîìó íåâ÷àñíî, ï³çíî. Àáî æ âçàãàë³ êîëè íàñ íîñèëî òàì, äå é íå ìîæíà áóëî.
   Òîä³ öåé âèðàç ñïðèéìàâñÿ íà ñëóõ ÿê îäíå ñëîâî «ïîçàóìàííþ» àáî æ ÿê äâà «ïî çàóìàííþ». Íàâ³òü êîëè ÿ, ï³äð³ñøè, ä³çíàâñÿ ïðî ³ñíóâàííÿ ì³ñòà Óìàíü, òî âîíî ñïî÷àòêó àæ í³ÿê íå àñîö³þâàëîñÿ ó ìåíå ç áàáóñèíîþ «ïîçàóìàííþ».
   Îòæå, õîäèòè ïîçà Óìàííþ - õîäèòè äóæå äîâãî íåâ³äîìî äå àáî íåâ³äîìî ÷îìó, òèíÿòèñÿ, âåøòàòèñÿ, áîâòàòèñÿ, ëèíäàòè äîâãèé ÷àñ.
   Ùå é ñüîãîä³ öåé âèðàç ìîæíà ïî÷óòè â óñíîìó ìîâëåíí³, òîæ äèâíî, ùî ó êëàñè÷í³é ë³òåðàòóð³ â³í ìàéæå íå òðàïëÿºòüñÿ. Ìîæó íàâåñòè ëèø îäèí ïðèêëàä ç òâîðó Àíäð³ÿ Ãîëîâêà «Áóð’ÿí»:
  

Öèòàòà:   «- Áî ÿê íå ø, òî é äîëÿ äåñü ïîçà Óìàííþ õîäèòü, ³ ñàì õîäèø ÿê íåïðèêàÿíèé.»

   ßêùî õòîñü ïîä³ëèòüñÿ ñâî¿ìè ïðèêëàäàìè - áóäó äóæå âäÿ÷íèé.

   ìîæå, ìàºòüñÿ íà óâàç³ "ïîçà óìîì", òîáòî "íåðîçóìíî"?

   

óñòèì ïèøå:   «ìîæå, ìàºòüñÿ íà óâàç³ "ïîçà óìîì", òîáòî "íåðîçóìíî"?»

  
   Ëèøå òîìó, ùî º ñï³âçâó÷í³ñòü ³ç ñëîâîì "óì"? ßê òîä³ ïîÿñíèòè òðàíôîðìàö³þ "óì" â "óìàíü"? Ìàëîéìîâ³ðíî.

   ç ³ê³ïå䳿:
   "...Âæå â 1616 ðîö³ â îô³ö³éíèõ äîêóìåíòàõ Óìàíü çãàäóºòüñÿ, ÿê ì³ñòå÷êî. Öå ì³ñòå÷êî çíàõîäèëîñü íà êîðäîí³ Ïîëüù³ ç Äèêèì Ïîëåì, é òîìó â³äðàçó ïî÷èíàþòüñÿ ðîáîòè ïî ñïîðóäæåííþ îáîðîííèõ óêð³ïëåíü..."
   Óìàíü áóëà ñâîãî ðîäó "êðàºì ñâ³òó". ϳòè äàë³ îçíà÷àëî ðèçèêîâàíó ³ íåðîçÓÌíó ìàíäð³âêó â äèê³ ì³ñöÿ.