«Íå çàñèíàé, íàðîäå ì³é, ïðîêèíüñÿ...» 

   Íå âïåðøå â íàøîìó ì³ñò³ ï³äí³ìàºòüñÿ ïèòàííÿ ïðî ïîâåðíåííÿ éîìó ³ñòîðè÷íîãî ³ìåí³. ² êîæíîãî ðàçó ïðîòèâíèêè ³ ïðèõèëüíèêè öüîãî ïðîöåñó (ñàìå – ïðîöåñó! – à íå îäíîìîìåíòíîìó àêòó) ç íåîäì³ííîþ ïðèñòðàñòþ ³ ó¿äëèâ³ñòþ íàìàãàþòüñÿ çàïåðå÷èòè… õ³ä ³ñòîð³¿. À äàðåìíî.
  
   Îäðàçó, ùîáè âèêðåñëèòè ïîêëàäàííÿ íà øàëüêè òåðåç³â ëåêñåì «äçåðæèíñüêèé» ³ «êàìåîí» ç ìåòîþ çâàæóâàííÿ ¿õíüî¿ ³ñòîðè÷íî¿ âàãè, âàðòî çàçíà÷èòè: ïðè÷åòí³ñòü äî íàçâè ì³ñòà ì³ô³÷íîãî êîçàêà Êàìåîíà â³äñóòíÿ òà, çðåøòîþ, ³ ïîä³áíîãî ïð³çâèñüêà àáî ³ìåí³ â ³ñòî𳿠êîçà÷÷èíè íå çàô³êñîâàíî… Íàòîì³ñòü, ïîíàä òðèñòà ðîê³â òîìó, â ÷àñè àêòèâíîãî çàëþäíåííÿ óêðà¿íöÿìè áåðåã³â Äí³ïðà, çàäîâãî äî ïåðøî¿ â³äîìî¿ íàì ïèñüìîâî¿ çãàäêè, çàñíîâàíî íàñåëåíèé ïóíêò, ÿêèé çà ïðèðîäíèìè îçíàêàìè ïðèðîäíî áóâ íàçâàíèé Êàì’ÿíñüêèì. Öå, ïðè âñ³é íàø³é âðîäæåí³é ëþáîâ³ äî ì³ô³â ³ ëåãåíä, òðåáà ñïðèéíÿòè ÿê ³ñòîðè÷íó àêñ³îìó.
  
   Ìîæíà ñîá³ óÿâèòè íåïðîñòå ïàòð³àðõàëüíå áóòòÿ òîä³øíüîãî ñ³ëüöÿ, ç ðîçáóäîâîþ, óçàìîæíåííÿì ³ íàëàãîäæåííÿì ïðîìèñëîâèõ ³ åêîíîì³÷íèõ ñòîñóíê³â éîãî ìåøêàíö³â äî òîãî ÷àñó, êîëè ó ì³ñöåâî¿ ãðîìàäè ç’ÿâèëàñü ìîæëèâ³ñòü çàñíóâàòè öåðêâó ³ çàïðîñèòè äëÿ ñëóæáè Áîãó ³ ãðîìàä³ ñâÿùåíèêà, ÿêèé â³äñëóæèâ ïåðøó ë³òóðã³þ 258 ðîê³â òîìó, öå ñòàëî ïðè÷èíîþ ïåðøî¿ äîòåïåð â³äîìî¿ ïèñüìîâî¿ çãàäêè ïðî Êàì’ÿíñüêå. Íåâïèííèé ×àñ íåñï³øíî òÿãíóâ âîëàìè çàïðÿæåíó ³ñòîð³þ ñåëà äî ìîìåíòó ïîÿâè ³íäóñòð³àëüíî¿ ëèõîìàíêè â íàøîìó êðà¿. Áóêâàëüíî çà ìèòòºâèé äëÿ ³ñòî𳿠â³äòèíîê ÷àñó âñå ñòð³ìêî çì³íèëîñü ³ ñåëî Êàì’ÿíñüêå, íà ïîäèâ éîãî ïîáðàòèì³â Òðèòóçíîãî ³ Ðîìàíêîâîãî, ïåðåòâîðèëîñü íà ì³ñòå÷êî, à âæå ó 1917ð. íàáóëî ðåàëüíèõ îçíàê ³ ôîðìàëüíîãî ñòàòóñó ì³ñòà. Îñòàíí³é ôàêò òàêîæ ìîæíà äîëó÷èòè äî ÷èñëà ³ñòîðè÷íî áåççàïåðå÷íèõ.
  
   Ïåðåæèòè Ïåðøó ñâ³òîâó â³éíó, ðåâîëþö³þ òà, ñïðè÷èíåíó íèìè, äóõîâíó ³ ìàòåð³àëüíó ðó¿íó ì³ñòó äîâåëîñü ç êîëîñàëüíèìè âòðàòàìè. ² ôàêò âïëèâó íà ö³ ïðîöåñè Ô.Äçåðæèíñüêîãî çàïåðå÷èòè íå ìîæëèâî. Éîìó ñïðàâä³ ïðèéøëîñü ðàçîì ç éîãî á³ëüøîâèöüêèìè îäíîäóìöÿìè íåàáèÿê ïîòðóäèòèñü, ùîá «äî îñíîâàíüÿ» ðîçâàëèòè ³íäóñòð³àëüíî ðîçâèíóòèé êðàé ³, ô³çè÷íî çíèùèâøè áàòüê³â, îñèðîòèòè ì³ëüéîíè ä³òåé. Ëèøå çãîäîì, çðóéíóâàâøè ³ ïîãðàáóâàâøè òèñÿ÷³ öåðêîâ, çà ðàõóíîê âèëó÷åíèõ õðàìîâèõ êîøòîâíîñòåé, âîíè çìóøåí³ áóëè ðîçïî÷àòè â³äáóäîâó çðóéíîâàíî¿ ³íäóñò𳿠òà ³äåîëîã³÷íå îáëàøòóâàííÿ ïîëàìàíèõ íèìè áåçïðèòóëüíèõ äèòÿ÷èõ äîëü. Íå äóìàþ ùî òàêèé õ³ä ³ñòî𳿠âàðòî çàïåðå÷óâàòè.
  
   Äîñë³äíèêè, ñïèðàþ÷èñü íà äîêóìåíòè, ñòâåðäæóþòü , ùî ïåðøèé ðàäÿíñüêèé äèêòàòîð Ëåí³í äîñèòü ñêåïòè÷íî ñòàâèâñÿ äî îðãàí³çàòîðñüêèõ çä³áíîñòåé Äçåðæèíñüêîãî ³ ëèøå ïî éîãî ñìåðò³, âæå Ñòàë³í ïîö³íóâàâ íàëåæíèì ÷èíîì «òàëàíòè» íàðêîìà. Îñîáëèâó óâàãó íèì áóëî ïðèä³ëåíî äîñâ³äó, ÿêèé îòðèìàâ íàðêîì Äçåðæèíñüêèé ï³ä ÷àñ îðãàí³çàö³¿ ³ ïðîâåäåííÿ íà òåðåíàõ ðîñ³éñüêî¿ ³ìïå𳿠«÷åðâîíîãî òåðîðó». Ïðîòå, ³ â öüîìó äîñâ³ä³ áóâ ïðîñò³ð äëÿ âäîñêîíàëåííÿ. Ïî ñìåðò³ Äçåðæèíñüêîãî, Ñòàë³í ðîçøèðèâ éîãî äî ìàñîâîãî çíèùåííÿ íå ò³ëüêè íåóãîäíèõ ³ íåïðè÷åòíèõ, à é êîëèøí³õ ñîðàòíèê³â «çàë³çíîãî Ôåë³êñà». Ðåïðåñèâíà ìàøèíà ñòâîðåíà Äçåðæèíñüêèì, íå çíàëà çâîðîòíîãî õîäó, àëå ùîáè ïðèõîâàòè ¿¿ íåëþäñüêó ñóòí³ñòü, ç ³í³ö³àòèâè Ñòàë³íà òåðåíàìè ðàäÿíñüêî¿ ³ìïå𳿠ïðîêîòèëàñü êîìïàí³ÿ ô³êñàö³¿ ïð³çâèùà Äçåðæèíñüêîãî ó áåçíåâèííî ðåïðåñîâàíèõ òîïîí³ìàõ ³ íàçâàõ ïðîìèñëîâèõ îá’ºêò³â. Ñàìå â öåé ÷àñ «íà ïðîõàííÿ äí³ïðîïåòðîâñüêèõ ³ óêðà¿íñüêèõ îðãàí³çàö³é», çíåõòóâàâøè óçãîäæåííÿì íàâ³òü ç êîìóí³ñòè÷íèì êåð³âíèöòâîì Êàì’ÿíñüêîãî, íå êàæó÷è âæå ïðî ìåøêàíö³â ì³ñòà, ó ì³ñòà â³ä³áðàëè ïðàâäèâå ³ì’ÿ ³ îáòÿæèëè éîãî äóøó íåîêîâèðíèì íîâîòâîðîì. Òàêèì ÷èíîì, ç 1 ëþòîãî 1936ð. íà çóáàõ îòîðîï³ëèõ êàì’ÿí÷àí çàñêðåãîò³ëî íîâå ³ì’ÿ ì³ñòà — Äí³ïðîäçåðæèíñüê.
  
   Ðîçãîðíóòå ðàäÿíñüêîþ âëàäîþ ïîäàëüøå çëîä³éñüêå çíèùåííÿ ³ñòîðè÷íî¿ ïàì’ÿò³ óêðà¿íö³â íå çíàëî äð³áíèöü. Íàâåäó ëèøå íàéáëèæ÷èé ïðèêëàä: ³ â ñâ³äîöòâ³ ïðî íàðîäæåííÿ, ³ â ïàñïîðò³ ìîãî áàòüêà, ÿêèé íàðîäèâñÿ â ì³ñò³ Êàì’ÿñüêîìó çà äåñÿòü ðîê³â äî çì³íè íàçâè, ì³ñöåì íàðîäæåííÿ çàçíà÷àëîñü ì³ñòî Äí³ïðîäçåðæèíñüê. Çà òèõ ñêðóòíèõ ÷àñ³â âîëÿ ³ êîøòè íà ïåðåêðó÷åííÿ â ãîëîâíèõ äîêóìåíòàõ îñîáè ó á³ëüøîâèê³â çíàéøëèñü… Òàêèì º ïîâ’ÿçàíå ç íàøîþ òåìîþ ³ñòîðè÷íå òëî ³ çì³íèòè â íüîìó õî÷à á ´óäçèê íà ôðåí÷³ íàðêîìà íå ³ñíóº æîäíî¿ ìîæëèâîñò³. Òà, çðåøòîþ, ³ íàìàãàííÿ ðîáèòè öå âèãëÿäàþòü íå ïåðåêîíëèâî. Àëå çëîä³éñòâà, êèì áè ³ êîëè á âîíè íå áóëè çä³éñíåí³, ìóñÿòü áóòè ïîêàðàí³. Íàâ³òü êîìïàðò³ÿ âæàõíóëàñü, îçèðíóâøèñü íà ñòàë³íñüê³ çëî÷èíè ³ çðîáèëà ïåðø³ êðîêè ç ðåàá³ë³òàö³¿ áåçíåâèííî ðåïðåñîâàíèõ. Ðåàá³ë³òîâàíîìó Ëóãàíñüêó áåç çàéâî¿ áàëàêàíèíè ïîâåðíóëè ³ñòîðè÷íå ³ì’ÿ. Àëå äàë³ ñïðàâà íå ï³øëà.
  
   ³ñ³ìíàäöÿòèé ð³ê íåçàëåæíîñò³ Óêðà¿íè íàøå ì³ñòî çóñòð³ëî ç ðåïðåñîâàíîþ íàçâîþ, áà á³ëüøå – çíóùàëüíî (ïî â³äíîøåííþ äî ì³ëüéîí³â ðåïðåñîâàíèõ) õèçóþ÷èñü ³ì’ÿì ãîëîâíîãî ³íêâ³çèòîðà… Âî³ñòèíó, íå ³ñíóº ìåæ³ «äåðæàâîòâîð÷îãî» àáñóðäó!
   ßê ³ á³ëüøîñò³ ãîðîäÿí, ìåí³ âèäàºòüñÿ äèêóíñüêîþ ³äåÿ çì³íè ì³ñòà íà ÿêóñü øòó÷íó. Ìåíå îáóðþþòü ñïðîáè âèïðàâëåííÿ ³ âèêðèâëåííÿ ²ñòî𳿠ìîãî ì³ñòà, ÿêà ðîçïî÷èíàºòüñÿ çàäîâãî äî æàõëèâîãî 1936 ðîêó. Âñ³ êðàù³ òðàäèö³¿ ì³ñòà, éîãî ìîðàëüí³, âèðîáíè÷³, íàóêîâ³ ³ êóëüòóðí³ çäîáóòêè çàêîð³íåí³ â ÷àñ³, ÿêèé íàâ³òü íå áóâ ïîçíà÷åíèé â ïèñüìîâèõ çãàäêàõ. ³í ïðîñòî æèâ ó æèëàõ ³ äóøàõ íàøèõ ïðàä³ä³â, ÿê³ òâîðèëè éîãî ìàòåð³àëüíó ³ äóõîâíó ñóòí³ñòü. Ïåðåêîíàíèé, ìè íå ìàºìî ïðàâà ïîêëàñòè éîãî ï³ä ïëèòó ðàäÿíñüêîãî áåçïàì’ÿòñòâà. Íàçâà ìóñèòü áóòè ðåàá³ë³òîâàíà ³ ïîâåðíåíà ì³ñòó.
  
   Çäîãàäóþñü ïðî íàéãîëîâí³øèé êîçèð â ðóêàâ³ ïðîòèâíèê³â ïîâåðíåííÿ ì³ñòó ³ñòîðè÷íî¿ íàçâè: ãðîø³ íà öå â ì³ñüê³é êàçí³ â³äñóòí³. Ñüîãîäí³ öå ôàêò. Àëå êîëè íèí³øíÿ ì³ñüêà âëàäà ÷³òêî âèñëîâèòüñÿ çà ïîâåðíåííÿ ì³ñòó éîãî ³ìåí³, ãðîø³ íà öþ ïðîãðàìó áóäóòü çíàéäåí³. Äîñèòü ëèøåíü ê³ëüêîì äåñÿòêàì íàéçàìîæí³øèõ ìåøêàíö³â íàøîãî ì³ñòà, íå ïî-á³ëüøîâèöüêîìó, à ïî-äîáðîìó â ³ì’ÿ ìàéáóòíüîãî ïîä³ëèòèñü ñâî¿ì äåííèì çàðîá³òêîì, ç òèì ùîá â³äíîâèòè ³ñòîðè÷íó ñïðàâåäëèâ³ñòü ³ ïîâåðíóòè ïðàâäèâå ³ì’ÿ íàøîãî ì³ñòà íà ³ñòîðè÷íó ìàïó Óêðà¿íè. Òà ùî òàì íàéçàìîæí³ø³, ïåðåêîíàíèé – ùîéíî áóäå çàñíîâàíî Ôóíäàö³þ ïîâåðíåííÿ ì³ñòó ³ñòîðè÷íî¿ íàçâè ³ îïðèëþäíåíèé ¿¿ ðàõóíîê - ãîðîäÿíè ç³ çíà÷íî ìåíøèìè ñòàòêàìè íå ïîøêîäóþòü ñâ ãðèâí³ íà öþ ñâÿòó ñïðàâó. Ãàäàþ, ³ìåíà öèõ ëþäåé âàðò³ òîãî, ùîáè áóòè âèêàðáóâàíèìè íà ñïåö³àëüí³é ïàì’ÿòí³é äîøö³ òà â ³ñòî𳿠ì³ñòà Êàì’ÿíñüêîãî.
  
   Ñåðã³é ÇËÞ×ÈÉ,
   ÷ëåí Íàö³îíàëüíî¿ ñï³ëêè ïèñüìåííèê³â Óêðà¿íè,
   ãîëîâà ÄÌÎ Óêðà¿íñüêî¿ Íàðîäíî¿ Ïàðò³¿