Oleg Panfilov: «NataÅŸalar» içün teÅŸviqat

Mahsus Qırım.Aqiqat içün, «Fikir» rubrikası

Vladimir Putinniñ Federal mecliste ve davet etilgen musafirler ögünde çıqışı Rusiyede müim bir vaqia olaraq tanıtıla. Çetel agentlikleri de Rusiye daiysiniñ lafları, onıñ «ikmetli fikirleri» ve sözlerinen tolu. On beş yıl içinde ilk sefer Putin o qadar vaqıtnı keçken sene olğanı kibi Ukrainağa, bundan evel ise Gürcistanğa yapqanı kibi «yaqın çetelge» ayırmadı. Bu sefer esas mevzu Türkiye oldı. Putin böyle bir şeyni soqaqta aytsa edi, iftiracını köteklemeycek raat türk tapılmaz edi. Amma Putin bile ki – onıñ yüksek minberinden çıqışı bir şeyge mecbur etmey, em de o Rusiyelilerge muracaat etken edi.

Noyabr 24-te Rusiye daa bir informatsion cenkine başladı, amma bu sefer Türkiye ile. Adet üzre malümat cenkleri azırlana, Ukraina ve Gürcistan ile olğanı kibi, amma bu sefer ateş apansızdan açıldı, Putin Erdoğan ile quçaqlaşqanını, tebessüm ve muabbet yaşamaq vadelerini unutıp, azırlanmayıp cenkke başladı. Su-24 tüşürilgen soñ Putinniñ ilk sözleri küçük balanıñ ağlağanını añdıra edi – Türkiye prezidentini birden bütün gunâlarda qabaatlap, İGİLden cermay satın alğanından başlap ve kürtlerge qoltutmaq qorquzuvlarına qadar. Putin bunı çoqtan tüşüngendir, şimdi ise manaçıq taptı – qaçaq türkmenlerni bombalağan cenk uçağı tüşürildi.

Yayğara toqtamay ve yaqın vaqıtta toqtamaz. Aksine, yayğara arta, Putin ayağı tayğan buzğa basıp, ayaqlarını kötere sanki, toqtap olamay. Oña alâ daa inanğan Rusiyeliler diñley, amma içtimaiy ağlardaki tefsirlerge köre, Kreml yayğarasını acığanlar kün-künden eksile. Putin kimler içün laf ete ve Rusiye kütleviy haber vastaları onı kimge köstereler? Tek oña.

Soñki 15 yıl içinde olğan bütün Rusiye informatsion cenkleri arasında Türkiye cenki eñ kereksizdir. Ekinci çeçen cenki başlağanda teşviqat yeñilgen birinci cenk içün çeçenlerden intiqam almağa azır edi, Putinniñ intiqamına qadar üç yıl devamında azırlıq kete edi. O müddet içinde Rusiye mahsus hızmetleri jurnalist ve halqara teşkilâtlarnıñ hadimlerini qaçırıp, qatil ve terrorist çeçen sımasını yarattılar. Ekinci cenkni başlağan Putin Çeçenistannı jurnalistler içün qapattı, bombardıman, çeçenlerni qaçıruv ve öldürüvler aqqında iç kimse bilmegen edi. 2000 senesinden başlap televideniye Kreml istegenini aytqan edi.

Ekinci informatsion cenki – Gürcistanğa qarşı – faydasız oldı: o vaqıt Rusiye telekanalını baqqan insanlar az qaldı, Rusiye gazetaları ise yoq edi. Matbuat vastalarınıñ tesiri qalmadı, rus tili ise o qadar çoq qullanmağan edi. Cenkniñ birinci kününden başlap Gürcistan akimiyeti Rusiye haber kanallarını söndürmege talap etti, beş yıl içinde gürcilerniñ evlerinde rusça bilmegen ve Rusiyenen meraqlanmağan gençler ösip yetişti. Gürcistanğa qarşı informatsion cenki daa çoq ruslar içün yapılğan edi, olarnıñ çoqusı 2008 senesi avgust ayına qadar gürcilerge ve gürci medeniyetine yahşı yanaşa, «Mimino» ve Nani Bregvadzeni seve, gürci şarapını ve «Borjomi» içken edi. Rusiye teşviqatı esas informatsion darbesini Saakaşvilige endirdi, belli olğanı kibi, o vaqıt Putinniñ birinci duşmanı o edi. Zararı bir çoquna tiydi: Vahtang Kikabidzeniñ mühlisleri telefon etmey ediler, qavehanelerde gürci muzıkasını yasaq etken ediler.

Ukrainadaki Rusiye cenki raat keçe edi, manialar yoq edi: ukrain akimiyeti Rusiye telekanallarını bir yıldan soñ söndürmege başladı. Kreml teşviqatınıñ işi oñ keldi – Ukraina ealisi rusça bile, Şarqiy ve Cenübiy Ukrainanıñ büyük qısmı tesir altında qaldı. İşğalden evel aman-aman bütün Qırım, milleti ukrain ve qırımtatar olğanlardan ğayrı, Moskva haberlerini Kiyev haberlerinden çoq bile edi. Qırım zapt etilgende Rusiye telekanallarını söndürmek fikri Ukraina akimiyetiniñ aqlına kelmedi. Birazdan halqara teşkilâtlar da Rusiye informatsion cenki ve teşviqatınıñ telükesini añladılar. Al-azırda Ukrainada teşviqatqa muhtac olğanlar az, bir-eki yıldan daa eksilir, çoqusı ne qadar çoq yalan olğanını añlar.

Türkiye ile munasebetlerde Kreml böyle bir şey olacağını beklemedi. Rusiye teşviqatı türklerge tesir etip olamay – anda rusça bilgenler çoq degil, «nataşalar» ise siyasetnen oğraşmay. Farqlı menbalarnıñ malümatına köre, Türkiyede 50 biñ Rusiye vatandaşı buluna, yarısı – «türklernen evli», olar da siyasetnen meraqlanmaydır. Türkiye zenaatdaşını qaç künden berli aqaretlegen Rusiye prezidenti kimler içün bunı yapa? Eñ evelâ, Putinniñ soñki on beş yıl devamında başlatqan cenklerni ve şimdiki cenkni añlaycaq Rusiyeli içün. Ramzan Kadırov qaydan para ala ve Çeçenistanda olğanlar Rusiyege degil, İGİL areketlerine ne sebepten oşap kete – añlatmaq kerek. Gürcistan ile ne içün cenkleştiler, yañı akimiyet Avropa Birligi ve NATO yolundan bir daqqağa bile toqtamadı, Kreml yanına tekrar kelecekler kibi ümütler bar edimi? Niayet, «Novorossiya» ne içün yoq, «DNR» ve «LNR» ise «gumanitar yardımnen» beraber er şey hırsızlanğan yerge nasıl çevirildi? Bir qaç qırımtatarı 3 million insan yaşağan regionnı ukrain elektriklerine bağlağan soñ Qırım meraqlı bir Rusiye regionı nasıl oldı?

Putin bunı kim içün yapa? Men bir şey aytayım – yalıñız kendisi içün. Putin oğrağan vaziyette özüni tınçlandıracaq ola – türklerni qorqutıp, özüni tınçlandıra, eskiden Saakaşvilige yapqanı kibi Erdoğannı aqaretley, çünki özüni olardan üstün köre. Putin Rusiye vatandaşlarına keyfiyetli mallarnı aşamağa yasaq etip, olar oña olğan sevgini gizleyler, dep tüşüne. Putin Rusiye ealisini meraqlı ve qorqunçlı bir şekilde sınap baqa. O, rusiyeliler onı bir vaqıtları Stalinni kibi seveceklerine ümüt ete – basqı ve öldürüvler, tükânlardaki nevbetler ve cinayetler içün. Putin olarnı keçmişke qaytaramaycağını añlap açuvlana, açuvı da başqalarğa tesir ete, o, kene de dünya lideri olmaq istey. Amma olamay.

Yedi yıl evelsi Gürcistan ile cenkte olğan daa bir meraqlı şey Türkiye ile informatsion cenkinde de qayd etile. Saakaşvili genç biri edi, tasil alğan ve, eñ esası, zemaneviy devletni qurmağa tırışqan edi. Bu sebepten Rusiye informatsion cenkiniñ areketleri şahsen Saakaşvilige qarşı yapılğan edi: Rusiye telekanallarında tarif etilgen öşekler toplana, ikâyeler uydurıla edi. Al-azırda Erdoğanğa qarşı aynısı yapıla. Öşek, «uçqan küllükler» aqqında ikâyeler olmasa da, Türkiye prezidentini «halq açuvı» ile qorquzacaq olalar. Putin Federal meclis ögünde çıqışta bulunıp, «qırmızı çizgini» keçti, bundan soñ munasebetlerni pekitmek zor olacaq. Putin «Allah Türkiye ükümetini cezalandırıp, aqılsız qaldırdı» dedi. Elbet de, Rusiye prezidentiniñ bu sözlerini Türkiye kanalları kösterecek, Putin Erdoğannı aşalağanını tüşünse, yañıla – bu vaziyette memleketniñ ealisi oña birdemlik köstere. 2008 senesi Gürcistanda olğanı kibi.

Putin keçenlerde balalıq çağını ve soqaqlarnı hatırlağan edi. «Birinci olıp urğanını» aytqan oğlançıqnıñ balalıq fotoresimlerine baqsañ, bir çoq insan külip başlaycaq. Putin bir vaqıtları soqaqta olsa da, adamlarnı boş yerde aqaretlemege alışqan biri olğandır. Rusiyeniñ Türkiyege qarşı informatsion cenki o qadar faydasız ve külkünçli ki, bir kişilik apishane odasında deliniñ sandıraqlağanını añdıra.

Oleg Panfilov, Gürcistandaki İlii Devlet universitetiniñ professorı, Moskvadaki ekstremal jurnalistika merkeziniñ esasçısı ve müdiri (2000-2010)

«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarını aydınlatıp, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün