Rusiye – qırımtatarlarÄŸa: vatanda «diaspora» ya da epiñiz «ekstremist» sayılacaqsıñız

Bir vaqıtları Qırımdaki «makeyevkalılar» taqımınıñ yolbaşçısı Anatoliy Mogilev qırımtatarlarğa olarnıñ vatanlarında «diaspora» dedi. Bazıları Nazirler şurasınıñ reisi bilgisiz ve tasilsiz, dep ayttılar. Digerleri ise onıñ bu sözleri eñ büyük tamır halqlardan birini aşalamaq içün aselet seslendirildi, dep tüşüngenler, çünki qırımtatarlarnıñ çoqusı akimiyetke kirgen Donbass aydutlarından nefret ete edi. «Diaspora» sözü yunan tilinden kele ve tuvğan tilde «tarqaluv» manasını taşıy. Kremldeki ideolog-imperetsler ve Qırımdaki qoqlaları bu qadar teren baqmaylar. Amma olarnıñ areketleri ve yapqanları sözniñ tam manasına uya. Malüm ki, Qırımdaki Rusiye akimiyetiniñ ğayreti qırımtatar cemiyetiniñ tuvğan toprağında atomizatsiyağa yönelgen. Qayd etmeli ki, bunı Mogilevniñ eski firqa ortaqları yapa, onı ise ara-sıra Kiyev soqaqlarında köreler.

Rusiye akimiyetiniñ tam bir areket planı yoq. Olsa da, yañlış şeylerge esaslanğan, çünki qazan ve qırımtatarlarnıñ bir halq olğanını tüşündiler. Böyle olmağanını añlağan soñ ve Qazan sakinleriniñ lafları neticesiz olğan soñ, işğalciler Meclisni deñiştirmege qarar bergenler. Başta liderleriniñ kirişini yasaq ettiler, soñra olarğa qarşı cinaiy işler açıldı. Moskva bu organnıñ itibarını özü isbatladı, amma anda öz adamlarını qoymaq içün Qurultaynı kontrol altına almaq kerek edi. Lâkin Moskvanıñ küçü buña yetmedi.

Küçük satqın gruppları Meclisniñ alternativası olamadılar. Tintüv, apis cezaları ve insan qaçıruvları qırımtatar liderlerini teslim olıp işğalni tanımağa mecbur etip olamadılar. Milliy idare icra organını kontrol etmek ıntıluvları neticesinde yüz bergen iç yayğara areketlerniñ ardı-sıra olmağanında is etildi. Başta «Qırım prokurorı» Natalya Poklonskaya mahkemege muracaat etip, Meclisni «ekstremistik» teşkilât olaraq yasaq etmege talap etti, soñra Rusiye akimiyetiniñ vekilleri Meclis azalarını toplap, onıñ reberligini ğayrıdan saylamağa talap ettiler. Ratsional şekilde yanaşacaq olsa ediler, bu areketler bam-başqa olacaq edi.

​Binası çoqtan alınğan qayd olmağan Meclisni yasaq etmek adamlarğa olarnı raatsızlağan müim meselelerniñ muzakere etilmesi içün toplaşmağa yasaq etmeknen aynı mananı taşıy. Meclisniñ işğal etilgen topraqlarda faaliyeti Rusiye uquq alanında qayd etilmedi, böylece bu yasaq da nezaret etilemez. Faqat Poklonskayanıñ arizası boyunca mahkeme qararı FSB hadimlerine ekstremistler toplandı dep, evlerge ya da cemaat binalarına daa raat kirmege imkân berecek. Rusiye mahsus hızmetleri öyle de tintüv keçire ve adamlarnı yaqalay. Hizb ut-Tahrirniñ uydurılğan azalarına qarşı öyle yapılğan edi. Demek ki, Meclis yasağı aqqında ses-şamata yalıñız informatsion alanda yer alacaq, amma kerçek işlerge tesiri olmaz. Poklonskaya qırımtatar milliy areketine qarşı qoyulğan maqsatlarğa irişip olamay, bu sebepten de bir şeyler yapılğanını kösterecek ola. Meclis etrafında birleşken ve birleşmege devam etken halqnı dağıtmaq maqsadına irişilmeycek – belâ ve telüke adamlarnı birleşmege mecbur ete. Yekâne netice – qırımtatarlarnıñ işğal etilgen yerlerde indememesi. Amma onıñ devamlı sürmesi de şübe doğura. Şimaliy Kavkazda Rusiye idaresiniñ tecribesi köstere ki: ekstremistler olmasa, mahsus hızmetler iş olsun diye, olarnı meydanğa ketireler. Putinniñ neostalin sisteması bir kün saylamağa mecbur olacaq: qırımtatarlarnı raat qaldırmaq ya da bütün halqnı ekstremistler sırasına yazdırmaq.

Anvar Derkaç, jurnalist

«Bloglar» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarını aydınlatıp, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün