Ніл
Гілевіч, нарадзіўся 30.09.1931 г. у вёсцы Слабада
Лагойскага раёна Менскай вобласці ў сялянскай
сям'і.
Першыя гады пасля вайны
працаваў калгасным паштальёнам. У 1951 г. скончыў
Менскую педагагічную навучальню. Апошні год
вучобы спалучаў з працай настаўніка ў адной са
школ Менска. У 1956 г. скончыў філалагічны
факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта,
пасля аспірантуру пры ім. З 1960 па 1986 г. -
супрацоўнік кафедры беларускай літаратуры
гэтага ўніверсітэта. З 1958 да 1963 г. працаваў
таксама літкансультантам газеты «Звязда». З 1980
да 1989 г. - першы сакратар праўлення СП БССР. З 1989 г.
- старшыня рэспубліканскага Таварыства
беларускай мовы імя Ф.Скарыны. Галоўны рэдактар
бюлетэня ТБМ «Наша слова». З чэрвеня 1990 г. -
старшыня пастаяннай Камісіі Вярхоўнага Савета
БССР па адукацыі, культуры і захаванні
гістарычнай спадчыны. Дэпутат Вярхоўнага Савета
БССР (1985-1990). У 1990 г. выбраны народным дэпутатам
БССР. Сябра Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР.
Кандыдат філалагічных навук. Прафесар. Сябра СП
СССР з 1954 г.
Заслужаны дзеяч навукі
БССР (1980).
Узнагароджаны ордэнамі
Працоўнага Чырвонага Сцяга, Дружбы народаў,
медалём Францыска Скарыны і інш., балгарскім
ордэнам Кірыла і Мяфодзія I ступені, ордэнам
Югаслаўскай зоркі са стужкай.
Упершыню ў друку з вершамі
выступіў у 1946 г. Яму належаць кнігі паэзіі «Песня
ў дарогу» (1957), «Прадвесне ідзе па зямлі» (1959),
«Неспакой» (1961), «Бальшак» (1965), «Перазовы» (1967),
«Лісце трыпутніку» (1968), «А дзе ж тая крынічанька»
(1972), «Запаветнае» (1975), «Актавы» (1976), «У добрай
згодзе» (лірыка, гумар і сатыра, 1979), «Святлынь»
(1984), «Повязь» (1987), «Як дрэва карэннем» (1986), раман
у вершах «Родныя дзеці» (1985), а таксама зборнікі
сатыры і гумару «Званковы валет» (1961), «Да новых
венікаў» (1963), «Ці грэх, ці 2» (1970), «Як я вучыўся
жыць» (1974), «Русалка на Нарачы» (1974), «Кантора» (1989),
«Дыялог на хаду» (1990). Выдаў зборнікі вершаў і
паэм для дзяцей «Сцяжок на мачце» (1959), «Сіні
домік, сіні дом» (1961), «Зялёны востраў» (1963),
«Дождж-грыбасей» (1966), «Загадкі» (1971), «Калі рана
ўстанеш» (1984), «Добры чалавек» (1987). Выйшлі
Выбраныя творы ў 2 тамах (1981).
Выдаў зборнік п'ес «Начлег
на буслянцы» (1980) і аповесць «Перажыўшы вайну»
(1988).
Аўтар кніг па
літаратуразнаўству і фалькларыстыцы «Акрыленая
рэвалюцыяй» (Паэзія «Маладняка») (1962), «Наша
родная песня» (1968), «З клопатам пра песні народа»
(1970), «Паэтыка беларускай народнай лірыкі» (1975),
«Паэтыка беларускіх загадак» (1976), «Верная
вялікім запаветам: Сучасная балгарская паэзія.
1956-1976» (1977), «Вусная народная творчасць і сучасная
лірычная паэзія ўсходніх і паўднёвых славян»
(1978), зборнікаў літаратурна-крытычных і
публіцыстычных артыкулаў «У гэта веру» (1978),
«Удзячнасць і абавязак» (1982), «Покліч жыцця і
часу» (1983), «Годнасць, сумленнасць, мужнасць» (1988),
«Вяртанне і працяг» (1990).
Укладальнік і навуковы
рэдактар фальклорных зборнікаў «Песні сямі
вёсак» (1973), «Песні народных свят і абрадаў» (1974),
«Лірычныя песні» (1976), «Лірыка беларускага
вяселля» (1979), «Народныя казкі, байкі, апавяданні
і мудраслоўі» (1983).
Працуе ў галіне перакладу.
У яго перакладзе з балгарскай выйшлі аповесць
П.Вежынава «Сляды застаюцца» (1960), раман
С.Даскалова «Свая зямля» (1961) і яго ж зборнік
апавяданняў «Любча-безбілетнік» (1959), зборнік
«Балгарскія народныя песні» (1961), анталогія
сучаснай паэзіі «Ад стром балканскіх» (1965), кніга
вершаў для дзяцей «Чарадзейны ліхтарык» (1968),
анталогія класічнай паэзіі «Хай зорыць дзень!» (з
А.Разанавым, 1973), анталогія аднаго верша «Сто
гадоў. Сто паэтаў. Сто песень». (1978), кніга лірыкі
Н.Вапцарава «Песня пра чалавека» (1982), Хр.
Радзеўскага «Цвіціце, зёлкі, травы, дрэвы» (1985),
Г.Джагарава «Зямля - як чалавечая далонь» (1984),
Л.Леўчава «Мелодыя для флейты» (1990). Пераклаў
многія творы Х.Боцева, І.Вазава, П.Яварава,
Н.Вылчава, А.Германава, I.Давыдкава, Д.Методзіева,
А.Стаянава і інш. У 1978 г. выйшлі выбраныя старонкі
славенскай паэзіі XIX-XX ст. «Маці мая, Славенія». У
1970 г. - казкі народаў Югаславіі «Ці страшны
страх», у 1980 - зборнік югаслаўскай паэзіі «Па
камянях, як па зорах», у 1985 - кніга лірыкі
О.Жупанчыча «У вечным дазоры». Перакладае
таксама з расейскай, украінскай, польскай,
сербахарвацкай, лужыцкай і іншых моў.
Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі
БССР імя Янкі Купалы (1980) за кнігу паэзіі «У
добрай згодзе» і перакладчыцкую дзейнасць і
Міжнароднай прэміі імя Х.Боцева (1986) за
рэвалюцыйную паэзію і публіцыстыку. |
