Іван Шамякін,
нарадзіўся 30.01.1921 г. у вёсцы Карма Добрушскага
раёна Гомельскай вобласці ў сялянскай сям'і.
Скончыў Гомельскі
тэхнікум будаўнічых матэрыялаў (1940). У 1940-1945 гг. у
Савецкай Арміі - камандзір гарматы, затым камсорг
дывізіёна. Удзельнічаў у баях пад Мурманскам, у
вызваленні Польшчы, у баях на Одэры. У 1945-1948 гг.
настаўнічаў у вёсцы Пракопаўка Церахаўскага
раёна. З 1946 г. вучыўся на завочным аддзяленні
Гомельскага педагагічнага інстытута. Скончыў
Рэспубліканскую партыйную школу пры ЦК КПБ (1950).
Працаваў старшым рэдактарам Беларускага
дзяржаўнага выдавецтва, галоўным рэдактарам
альманаха «Советская Отчизна». З 1954 г. - намеснік
старшыні, з 1966 г. - сакратар, з 1968 г. - другі
сакратар, з 1971 г. - першы намеснік старшыні, у 1976-1980
гг. - першы сакратар праўлення СП БССР. З 1980 г. -
галоўны рэдактар выдавецтва «Беларуская
Савецкая Энцыклапедыя». У 1963 г. як сябра
дэлегацыі БССР удзельнічаў у рабоце XVIII сесіі
Генеральнай Асамблеі ААН. Дэпутат Вярхоўнага
Савета БССР (1963-1985) і СССР (1980-1989). Старшыня
Вярхоўнага Савета БССР (1971-1985). Член-карэспандэнт
АН БССР. Сябра СП СССР з 1947 г.
Герой Сацыялістычнай
Працы (1981). Узнагароджаны ордэнам Леніна, трыма
ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга, ордэнамі
Кастрычніцкай Рэвалюцыі, Айчыннай вайны II
ступені, «Знак Пашаны», медалём Францыска
Скарыны і іншымі медалямі.
Народны пісьменнік БССР
(1972).
У час Вялікай Айчыннай
вайны выступаў у армейскай газеце «Часовой
Севера» з нарысамі і вершамі. У 1945 г. надрукаваў
аповесць «Помета» (часопіс «Полымя»). Аўтар
раманаў «Глыбокая плынь» (1949, інсцэніраваны ў 1956),
«У добры час» (1953), «Крыніцы» (1957, інсцэніраваны ў
1961), «Сэрца на далоні» (1964, інсцэніраваны ў 1965),
«Снежныя зімы» (1970), «Атланты і карыятыды» (1974,
аднайменны відэафільм Беларускага тэлебачання,
1980), «Вазьму твой боль» (1979, экранізаваны ў 1981),
«Петраград - Брэст» (1983), «Зеніт» (1987). Цыкл з пяці
аповесцей («Непаўторная вясна», 1957; «Начныя
зарніцы», 1958; «Агонь і снег» і «Пошукі сустрэчы»,
1959; «Мост», 1965) аб'яднаны ў пенталогію «Трывожнае
шчасце» (1960, 1973, 1982). Выйшлі кнігі апавяданняў і
аповесцей: «На знаёмых шляхах» (1949), «Дзве сілы»
(1951), «Апавяданні» (1952), «Першае спатканне» (1956),
«Матчыны рукі» (1961), «Вячэрні сеанс» (1968), «Лес
майго земляка» (1970), «Бацька і дзеці» (1971), «Сцягі
над штыкамі» (1976), «Гандлярка і паэт. Шлюбная ноч»
(1976, пастаўлены кінафільмы адпаведна ў 1978 і 1980),
«Браняпоезд «Таварыш Ленін» (1985), «У роднай сям'і»
(1986), «Драма» (аповесці, гістарычныя сцэны, 1990), а
таксама кніжка апавяданняў для дзяцей «У Маскву»
(1950). У 1965-1966 гг. выйшаў Збор твораў у 5-ці, ў 1977-1979
гг. - у 6 тамах.
Напісаў п'есы «Не верце
цішыні» (апублікавана і пастаўлена ў 1958),
«Выгнанне блудніцы» (апублікавана і пастаўлена ў
1961, асобнае выданне ў 1962), «Дзеці аднаго дома»
(апублікавана і пастаўлена ў 1967), «Экзамен на
восень» (1973, пастаўлена ў 1974), «Баталія на лузе»
(1975), «І змоўклі птушкі» (1977, пастаўлена ў 1977),
Залаты медаль» (1979, пастаўлена ў 1980). Аўтар
сцэнарыя 4-серыйнага тэлеспектакля «Трывожнае
шчасце» (з А.Гутковічам, пастаўлены ў 1968),
кінасцэнарыяў «Крыніцы» (з Ю.Шчарбаковым,
пастаўлены ў 1964), «Хлеб пахне порахам»
(пастаўлены ў 1974), «Атланты і карыятыды»
(пастаўлены ў 1978). У 1974 г. выйшаў зборнік
кінааповесцей і п'ес «Экзамен на восень».
Аўтар кніг публіцыстычных
і літаратурна-крытычных артыкулаў «Размова з
чытачом» (1973), «Карэнні і галіны» (1986).
Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі
СССР (1951) за раман «Глыбокая плынь», Літаратурнай
прэміі імя Якуба Коласа (1959) за раман «Крыніцы»,
Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа (1968) за
раман «Сэрца на далоні» і кнігу «Трывожнае
шчасце», Літаратурнай прэміі Міністэрства
абароны СССР (1978) за кнігу «Гандлярка і паэт.
Шлюбная ноч», Дзяржаўнай прэміі БССР у галіне
тэатральнага мастацтва, кінематаграфіі, радыё і
тэлебачання (1982) за кінафільм «Вазьму твой боль». |
